Yerin adı: Konya Alaeddin Camii avlusunda ve II. Kılıç Arslan Türbesi'nin yanındadır.
Yapım Tarihi: İzedin Keykavus H. 616/M. 1219 senesinde bu türbenin yapılmasını Atabeyi Ayaz’a havale etmiş, aynı yılın şevval ayında ölümü üzerine de türbe yarım kalmıştır.
Kitabe: Günümüze ulaşmış bir kitabesi yoktur.
Vakfiye: Yapıya ait vakfiye bulunamamıştır.
Kurucu: Türbenin banisi, 1211-1220 yılarında saltanat sürmüş olan I. İzzedin Keykavus’tur.
Sanatçı: Camiyi inşa eden mimarın Muhammed bin Havlan ed-Dımışkı, türbeyi de inşa ettiği tahmin edilmektedir. Türbe yarım kaldığı şekli ile fazla zarar görmeden günümüze ulaşmıştır
Onarım Durumu: Alt kat tonozun tepesi delinmiş, üst kata çıkışı sağlayan merdivenler yer yer yıkılmış ve bir bölümü toprak altında kalmıştı. Son onarımlarda bunlar yenilenmiştir. Bir ara kar kuyusu olarak kullanılan türbenin bunda dolayı duvarları bir metreye kadar içte çatlamıştır.
Plan: Kare bir tabana oturan, dışta sekiz köşeli mermerden yapılmış, içte yarım daire kesitli nişlerle teşkilatlandırılmış, üzeri açık türbedir. İçi muntazam kesme taşlarla kaplanmıştır. Doğu ve batıya açılan pencereler düz atkılı olup, sivri kemerlerle sonlanmıştır. Türbe içte onikigene çevrilmiştir. Girişin ve pencerelerin bulunduğu kenarlar dışındaki satıhlara mihrap nişi de dâhil olmak üzere dokuz niş açılmıştır. Nişler, girişteki hariç kaval silmelerle kuşatılmıştır. Güney-doğu kenarda bunan mihrap nişi haricindekiler zeminden başlayarak kesintisiz yukarıya kadar uzanmaktadır. Mihrapta nefis bir taş işçiliği görülmektedir. Yedi sıra mukarnasla doldurulmuş kavsara, yılankavı tezyinat gösteren sivri bir kemerle çerçevelenmiştir. Köşe sütunları meandırı hatırlatan yivlerle yivlenmiştir. Sütunlar iki katlı sütun başlıkları ile son bulur.
Alt kata geçişi sağlayan kemerin açıklığı tamamlanmamış, yarım kalmıştır. Bu kemeri içe doğru 0,82 m. mesafede ikinci bir kemer takip eder. Sivri bir beşik tonoz türbeye girişi temin eden dar koridoru örter. Cenazelik katı haçvari bir plan gösterir. Tamamen kaba yontulmuş taşlarla kaplanan cenazelik bölümünün tonozunun tepesi sonradan delinmiştir. Burada aydınlık ya da havalandırmayı sağlayacak hiç bir mazgal penceresi açılmamıştır.
Üçboyutlu Özellik: Sekiz kenarlı türbede, kaideden sekizgene geçilen kenarlarda üçgenler tasarlanmış bunlar olduğu gibi bırakılmıştır. Köşeler duvar satıhlarından 5’er cm’lik çıkıntılar yaparak belirlenmekte, giriş açıklığını çerçeveleyen ince bir silme ile kenarları kuşatan aynı karakterli diğer bir silme köşelerde poligonla satıhlar bırakarak kesişmekte ve bütün eseri kuşatmaktadır. Her kenar çifte silmelerle çerçevelenerek büyük ve geniş birer pano görünümü arz eder. Doğu ve batıya açılan düz atkılı iki pencere bulunmaktadır. Kuzeyde kenarda yer alan üst kat girişine çift taraflı merdivenlerle çıkılmaktadır. Dikdörtgen şekilli kapı açıklığının lentosu iki katlı olup, iki renkli taşlarla münavebeli olarak geçme tarzında örülmüştür. Giriş açıklığı iki silme ile çerçevelenmiş, köşelerdeki sütunceler zikzaklı yivlerle şekillenmiştir. Sütün başlıkları iki katlı olup sitilize akantüs yapraklarından meydana gelmiş bir çanak yaprağını andırır. Sütun başlıklarının üzerinde yarım metre üzerinde nişi çerçeveleyen portal kemeri bulunur. Niş kemeri içindeki üç yuvarlak dilimli kitabe alanı boş bırakılmıştır. Dış duvarları mermerle kaplanmıştır.
Malzeme: Kesme taş ve mermer kullanılmıştır. Yapıda kullanılan kesme taş ve mermerlerin bir kısmı devşirilmiştir.
Süsleme: Bu türbeye ait süsleme portalde ve mihrapta toplanmıştır. Kümbetin ziyaretgah taçkapısında ve mihrapta örgü motifleri kullanılmıştır. Ziyaretgah taçkapısının iki yanında akant yapraklı, volütlü başlığı ve kırık yivli gövdeli iki sütunce kullanılmıştır. Taş malzeme ile yapılmış olan mihrab mukarnaslı bir kavsaraya sahiptir.
Tarihlendirme: Alâeddin Cami’nin kuzey avlu duvarındaki kitabelerden biri türbe ile ilgilidir. Burada “bu mescid ve temiz türbenin yapılmasını, fetihler babası, din ve dünyanın azizi, Galib Sultan Kılıç Arslan oğlu şehid Keyhüsrev oğlu Emiriü’l-Müminin yardımcısı Keykavus, mütevellisi ve Atabeyi Ayaz’a 616 senesinde emreti”. Avluda iki türbe vardır, bunlardan doğudakinin II. Kılıç Arslan’a ait olduğu kitabesi ile sabittir. İkincisi ise yarım kalmıştır, kitabesi yoktur. Burada başka bir türbenin varlığı tesbit edilmemiştir, dolayısıyla kastedilen yapının bu türbe olması gerekmektedir. İzedin Keykavus H. 616/M. 1219 senesinde bu türbenin yapılmasını Atabeyi Ayaz’a havale etmiş, aynı yılın şevval ayında ölümü üzerine de türbe yarım kalmıştır.
Değerlendirme: Türbe tamamlanmamış olmasına rağmen, temiz işçiliği, kaliteli malzemesi ve değişik cephe düzenlemesiyle ilgi çekici bir eserdir.
Kaynakça: ALTUN, Ara; Ortaçağ Türk Mimarisinin Anahtarları İçin Bir Özet, İstanbul, 1998.
ASLANAPA, Oktay; Türk sanatı I-II, İstanbul, 1984.
ATÇEKEN, Zeki; Konya’daki Selçuklu Yapılarının Osmanlı Döneminde Bakımı ve Kullanılması, Ankara, 1998.
KONYALI, İbrahim Hakkı; Abideleri ve Kitabeleri İle Konya Tarihi, Konya, 1944.
ÖNKAL, Hakkı; Anadolu Selçuklu Türbeleri, Ankara, 1996.