Yerin adı: Yapı Kayseri’nin Kocasinan ilçesine bağlı Yazır köyündedir.
Yapım Tarihi: 668/1269-1270
Kitabe: Yapının girişi üzerinde beyaz mermer üzerine dört satır halinde Arapça yazılmış kitabesi bulunmaktadır. Mevcut kitabeden yapının tarihi öğrenilmektedir. Yapının güney cephesinde pencerenin alt lentosunda H. 1291 ibaresi bulunur.
Vakfiye: Vakfiyesi bulunamamıştır.
Kurucu: Yapının kitabesinde geçen Fehraver bin Abdurrahman ismi yapının banisi de olabilir sanatçısı da çünkü bu isimle birlikte “Alâ yed…(onun eliyle)” ibaresi durumu biraz karışık hale getirmektedir.
Sanatçı: Bilinmiyor.
Onarım Durumu: Yapının cephelerinde görülen farklı duvar dokusu yapının geçirmiş olduğu onarımlara işaret etmektedir. Güney cephede yer alan pencerelerden birinin alt lentosunda sadece 1291/1874-75 tarihlerinde yapılan onarımın hatırası olmalıdır. Fakat sadece tarihten gerçekleşen onarımın mahiyeti hakkında bilgi sahibi olmak güçtür. 1970’li yıllarda düz toprak dam kaldırılarak yerine beton dökülmüştür. Günümüzde ibadete açık olan yapı iyi denilebilecek durumdadır.
Plan: Eğimli bir arazi üzerinde kareye yakın dikdörtgen bir plana sahip yapı, mihrap duvarına paralel uzanan iki sahna sahiptir. Harime giriş batı cephenin kuzey ucunda bulunan bir açıklıktan sağlanmaktadır. Düz beton örtüyü iç mekanda dört sütun taşımaktadır. Güney cephede iki, batı ve doğu cephede birer pencere açıklığı harimi aydınlatmaktadır. İç mekanda bulunan dört devşirme sütun ve taşıdığı kemerlerle iki sahınlı yapının kuzey doğu köşesinde sonradan kadınlar için yapılmış mahfil yer alır. Mihrap güney cephenin ekseninde olup, dışa doğru taşmaz. Harimde dikkat çeken mihrap ve devşirme sütunlarla başlıklarıdır.
Üçboyutlu Özellik: Oldukça sade olan cephelerde dikkat çeken birkaç unsur bulunmaktadır. Yapının kuzey cephesinde yer alan merdivenlerle, güneybatı köşesinde bulunan köşk minbere ulaşılır. Basık kemerli giriş kapısı profilli bir çerçeve içerisine alınmış olup, gayet sadedir. Yapının güney cephesinde görülen taşçı işareti haricinde ilginç başka bir şey yoktur.
Malzeme: Yapıda yaygın olarak kullanılan taş malzemenin yanı sıra mermer ve devşirme mermer sütunlar da kullanılmıştır. Günümüzde yapı farklı duvar dokusuna sahiptir. Kimi yerler farklı boyutlardaki kesme taşlarla kaplanmışken, moloz taşın da kullanıldığı yüzeyler bulunmaktadır.
Süsleme: Yapıda süsleme ile karşılaşılan yerler iç mekanda mihrap ve devşirme sütun başlıkları ve cephede giriş kapısıdır. İç mekanda kullanılan sütun başlıklarında biri iri akantus yapraklı korint diğeri de yüzeyinde kazıma yolu ile gerçekleştirilmiş volütler ve şeritlerin yer aldığı sepet başlıktır. Mukarnas kavsaralı geometrik geçme motiflerin yer aldığı bordür çevrelemektedir. Kavsaranın hemen altında mihrap nişini dolanan fakat okunamayan bir yazı kuşağı görülmektedir. Girişte kıvrık dallar ve iki rozet süslemede kullanılmıştır.
Tarihlendirme: Mevcut kitabeden yapının kesin inşa terihi bilinmektedir.
Değerlendirme: Hakkında şimdiye kadar iki yayın bulunan yapının, yayın dünyasında yer aldığı ilk tarih 2000 yılı olmuştur. Daha önce tanınmayan yapının kitabesi sayesinde Anadolu Selçuklularına ait bir yapı olarak, bilim dünyasına kazındırılması ise oldukça önemlidir. Günümüz de ibadete açık olan yapı iyi durumdadır.
Kaynakça: ÖZBEK; Yıldıray, “Kayseri’de Bilinmeyen Bir Selçuklu Yapısı:Yazır Köyü Camii”, I.Uluslararası Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Kongresi, Konya 2001, C. 2, s.147-152, 525-535.