Yerin adı: Konya’da İnce Minareli Medrese’nin yakınında, daha çok Fuar Alanı olarak bilinen Kültür Parkı’nın içinde ve kuzey-doğusundadır.
Yapım Tarihi: Konya Vakıflar Müdürlüğü’nde bulunan bir defter-i Hakaniyedeki bilgiye göre türbenin 637/1239–1240 yılında inşa edildiği kabul edilir.
Kitabe: Eserin inşa edildiği tarihi, banisini veya ustasını bildiren bir kitabe mevcut değildir.
Vakfiye: Yapının vakfiyesi bulunamamıştır.
Kurucu: Fatih ve Bayezıd devrinde Konya evkafını tesbit eden defterlerden banisinin ismi Tac-ı Vezir olarak kayıtlıdır. Bu kişinin torunlarına it mezar taşlarından birinde ise “Muhammed et-Tac Veziri” şeklindedir. İsminin Muhammed olduğu anlaşılan kişinin kim olduğu hakkında herhangi bir bilgiye rastlanılmamıştır.
Sanatçı: Bilinmiyor.
Onarım Durumu: Son yılarda türbe tamir edilmiş, içinde bulunan parkın bahçıvanlarına ait aletlerin deposu olarak kullanılmaktadır. Halk arasında Hacı Veziri Türbesi olarak da bilinir.
Plan: Türbe sekizgen gövdeli olup, üzeri piramidal külahla örtülüdür Piramidal külahın altında, içeride kubbe yer alır. Türbenin içerisine güney-doğuda bulunan küçük bir kapı ile girilir. Kapının atkı sövesinde devşirme malzeme kullanılmıştır. Kapının üzerinde sonradan açıldığı anlaşılanyuvarlak bir delik yer alır. Yapının içerisinde Her duvar yüzeyinde zeminden kasnağa kadar yükselen nişler yer alır. Birer kubbecikle son bulan nişlerin alt kısımlarında kapı ve pencere açıklıkları bulunur. Kubbeye geçiş tromplar ve nişlerin üzerinde yer alan küçük kubbeciklerle sağlanır. 5,60 m. çapındaki kubbe tuğla ile balıksırtı tarzında örülmüştür. İçerideki aydınlık kıble tarafında bulunan niyaz penceresi ile sağlanır. Ayrıca içeride sonradan açılan mazgal pencereleri bulunur. Zemin kare tuğla ile döşelidir. İçeride üç mezar vardır. Mezar taşlarında bozuk bir Arapça ile devrinin sülüs yazı örneğiyle yazılan kitabesinden Tacü’l- Vezir’in adının Ahmed oğlunun da Mahmud olduğu anlaşılıyor. Mezar taşının biri Tacü’l- Vezir’in H. 738/ M. 137 yılında ölen torunu Celalüddin Kasım Bey’e, diğeri öbür torunu ve Kasım Bey’in kardeşi Şeyh Suretı’ye aitir. Üçüncü mezar taşının da Tacü’l- Vezir’e ait olduğu zannediliyor. Fakat bugüne kadar Tacü’l- Vezir’in ölüm yılını gösteren bir belge bulunamamıştır.
Üçboyutlu Özellik: Türbe dıştan kapı yüksekliğine kadar moloz taş örgülüdür. Üst kısım ise ikişer cm arayla derzlenmiş tuğla ile örülmüştür. Güney tarafta, yanında bulunan medrese ayvanına açılan pencere, dışta tuğla kemerli bir niş içine alınmıştır. Yine bu pencerenin bulunduğu duvarın batı tarafında sağır bir kemer yapılmıştır. Duvar yüzeyinde dışa 5 cm taşan bir tuğla dizili korniş yer alır. Dış duvarlar ve iç mekânı örten kubbe gibi piramidal külah da tuğla ile örülüdür.
Malzeme: Tacu’l-Vezir Türbesi ağırlıklı olarak tuğladan inşa edilmiştir. Taş örgüler, sonradan yapılan tamirler neticesinde yerleştirilmiştir.
Süsleme: Orijinal halinde içte sıva üzerine bazı süslemeler bulunmakta ise de bugün hiçbir iz görülmemektedir. İç mekân nişlerle hareketlendirilmiş olup, kapı atkı ve sövelerinde devşirme malzeme kullanılmıştır.
Tarihlendirme: Konya Vakıflar Müdürlüğü’nde bulunan bir defter-i Hakaniyedeki bilgiye göre “Medrese-i Taceddin Mahmud Lala ibni Seyyid Ahmedmin Ümerai’s Sulatn Alâeddin (Gıasedin olacak) Keyhüsrev ibni Alâeddin Keykubad-ı Selçukı, Haliyen Tacu’l-Vezir ile meşhurdur. Vakfın mezarı medrese kurbinde bir kubbe içindedir. Hanikah var imiş. Haliyen nama’lüm vakıfnamesi mevcud ve fi tarihi 637” Buradan medresenin 637/1239–1240 yılında inşa edildiğini anlıyoruz. Medrese eyvanının tonozu doğrudan doğruya türbenin güney duvarına dayanmaktadır. Buradaki kayda dayanarak türbenin de 637/1239-1240 yılında inşa edildiği kabul edilmektedir.
Değerlendirme: Tacu’l-Vezir Türbesi eşit olmayan bir sekizgenden oluşmaktadır. İçte ve dışta bulunan duvar genişlikleri arasındaki fark oldukça büyüktür. Bu farklılık bitişiğinde bulunan ve bugün mevcut olmayan medresenin planını muhafaza etmek amacıyla olmalıdır. İç mekânın sekizgen nişlerle hareketlendirilmesi Konya’daki II. Kılıç Aslan ve I. İzedin Keykavus türbelerinde görülen düzenlemelerdendir.
Kaynakça: ATÇEKEN, Zeki; Konya’daki Selçuklu Yapılarının Osmanlı Döneminde Bakımı ve Kullanılması, Ankara, 1998.
KARPUZ, Haşim; Fotoğraflarla Geçmişte Konya, Konya, 1998.
KONYALI, İbrahim Hakkı; Abideleri ve Kitabeleri İle Konya Tarihi, Konya 1944.
ÖNKAL, Hakkı; Anadolu Selçuklu Türbeleri, Ankara 1996.
TUNCER, Orhan Cezmi; Anadolu Kümbetleri I Selçuklu Dönemi, Ankara 1986.