Yerin adı: Kayseri şehir merkezinde bulunan Sahip Ata Medresesi’nin doğu cephesine bitişik olup, medresenin güney cephesinin doğu yönünde devamı niteliğinde konumlandırılmıştır. Orijinalinde çeşme medresenin karşısında ve bir mescidin önünde inşa edilmiştir.
Yapım Tarihi: 665/1266
Kitabe: Kemerli niş içerisinde, mermer üzerine Selçuklu sülüs hattı ile Arapça yazılmış kitabesi günümüze ulaşmıştır.
Vakfiye: Vakfiyesi günümüze ulaşmamıştır.
Kurucu: Kayseri haricinde Konya, Akşehir ve Sivas gibi Anadolu Selçukluları’nın büyük şehirlerinde önemli yapıların inşa edilmesini sağlamış, Anadolu Selçuklularının ünlü vezirlerinden Sahip Ata Fahreddin Ali bu yapının da baniliğini üstlenmiştir.
Sanatçı: Bilinmiyor.
Onarım Durumu: Yapı asıl yeri olan medresenin karşısından bugünkü yerine 1934’te alınmış ve günümüzde yapının aslından sadece kitabesi, su haznesi ve kemerin dışında üst seviyede yer alan iki mermer kabarası günümüze ulaşmıştır. Günümüzde kot seviyesinin yükselmesi nedeniyle çeşmenin yalağı zemine gömülmüştür.
Plan:
Üçboyutlu Özellik: Çeşme bulunduğu duvar yüzeyinde hafif bir çıkma yapmaktadır. Profilli yastıklara oturan yuvarlak kemer en dışta yine altlarda daireye dönüşen profil hattı ile çerçevelenmiştir. Çeşmenin dış yüzeyinde simetrik olarak yerleştirilmiş iki kabara yer alır. Oldukça sade bir ayna taşına sahip çeşme bu kurgudan ibarettir.
Malzeme: Taş malzemenin kullanıldığı çeşmede kitabe ve bulunan iki kabara mermerdir.
Süsleme: Eserden günümüze ulaşmış tek orijinal süsleme mermer kabaralardır. Onun haricinde profilli yastıklar ve kemer alınlığının çerçeve içerisine alan ve altlarda daireye dönüşen profil hattı ve kemerin kilit taşında görülen stilize edilmiş meyve yapıya sonradan eklenmiş bezeme unsurlarıdır.
Tarihlendirme: Mevcut kitabe sayesinde eserin tarihlendirilmesinde problem yoktur.
Değerlendirme: Günümüze ulaşabilmiş az sayıda Anadolu Selçuklu çeşmelerinden biri olması sayesinde Sahip Ata Çeşmesi oldukça önemlidir. Özellikle kitabesini hala üzerinde taşıması ve çeşmenin kesin olarak inşa tarihinin bilinmesi oldukça önemlidir.
Kaynakça: KOMAN, M. Mesut-UĞUR, M. Ferit; Selçuklu Veziri Sahip Ata ve Oğullarının Hayat ve Eserleri, İstanbul, 1934.
KURU, Alev Çakmakoğlu; Fetih'ten Osmanlı Dönemine Kadar Kayseri'de Türk Mimarisi, İlköz Matbaası, Ankara, 1998.
ÖNGE, Yılmaz; Türk Mimarisinde Selçuklu ve Osmanlı Dönemlerinde Su Yapıları, TTK, Ankara, 1997.
TUNCER, Orhan Cezmi, Kayseri Sahip Ata Medresesi, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara, 1988.