Yerin adı: Kayseri şehir merkezi Cumhuriyet Meydanı’nda bulunan yapı, Anadolu Selçuklu döneminde surların dışında yer almaktaydı. Bazı yayınlarda Sahibiye Medresesi olarak da tanıtılır.
Yapım Tarihi: 666 / 1267
Kitabe: Yapının taçkapısında, girişin basık kemeri üzerinde kabartma olarak yazılmış kitabesi bulunmaktadır.
“Bu mübarek medresenin yapılmasını Kılıç Arslan oğlu Yüce Sultan, Sultanlar sultanı, din ve dünyanın koruyucusu, fetihler sahibi Keyhüsrev zamanında, Allah mülkünü daim kıla 666 (1267) yılı aylarında Allah’u Teala’nın rahmetini uman kul Hüseyin oğlu Sahip Ali emretti”.
Vakfiye: Vakfiyesi bulunamamıştır.
Kurucu: Konya ve Sivas’ta da birçok yapısı bulunan ünlü Anadolu Selçuklu veziri Hüseyin oğlu Sahip Ata Ali’dir.
Sanatçı: Bilinmiyor.
Onarım Durumu: Günümüze oldukça iyi durumda ulaşan yapı Anadolu Selçuklu sonrası onarım görmüş olması gereken yapıda herhangi bir onarım kitabesi bulunmaz. 1980’liyıllarda onarım gören yapıda özellikle de taçkapının harap olmuş kesme taş kaplamaları değiştirilmiştir. Fakat bu esnada bezemeye sahip olan taşlar da düz olanlarla yenilenmesi taçkapının görünümünü oldukça değiştirmiştir. Uzunu süre depo olarak kullanıldığı belirtilen yapının, günümüzde kitapçılar çarşısı olarak kullanılmaktadır.
Plan: Açık avlulu, dört eyvanlı ve tek katlı olan medrese kuzey-güney yönünde uzanan dikdörtgen bir plana sahiptir. Yapıya, güney cephe ekseninde yer alan dışa taşkın taçkapıdan geçiş sağlanır. Avluyu üç yönden revaklar çevrelemektedir. Avluda bakan dört eyvanda dört ana yönde simetrik olarak yerleştirilmiştir. Güneyde yer alan ana eyvanın doğusunda yer alan kare planlı kubbe ile örtülü birim haricinde tüm mekanlar tonozla örtülmüştür. Avlu etrafında dizilen mekanları, doğu ve batı da yer alanları toplam altı mazgal pencere aydınlatmaktadır. Kuzey cephede de yer alan üç mekan birer dikdörtgen pencere ile aydınlatılmaktadır. Oldukça sade olan iç mekanda tüm mekanların kapısı avluya açılmaktadır. Kapıların tümü dikdörtgen ve oldukça sadedir. Giriş eyvanının sağındaki küçük mekanın yanında, medresenin damına çıkan merdiven yer alır. Güney cephede yer alan mekanların medresenin çeşitli ihtiyaçlarının karşılandığı servis üniteleri olduğu düşünülmektedir. Revaklarda ve eyvanlarda sivri kemerlerin kullanıldığı medresenin küçük bir havuzu bulunmaktadır.
Üçboyutlu Özellik: Girişi sağlayan taçkapının bulunduğu güney cepheye diğer cephelerden çok daha fazla önem verilmiştir. Bu cephenin iki ucunda dairesel kesitli köşe kuleleri yer alır. Taçkapının beden duvarından yüksek tutulduğu figürlü iki çörten bulunur. Yapının diğer cephelerinde ise dikkat çekecek herhangi bir unsur bulunmamaktadır.
Malzeme: Yapının dolgusu iç mekanlarda ve güney cephede düzgün kesme taş ile kaplanmıştır. Diğer cephelerde ise bu kadar iyi bir taş işçiliği görülmemektedir.
Süsleme: Medresenin güney cephesi özellikle de taçkapısı süslemenin görüldüğü yerlerdir. Mukarnas kavsaralı taçkapının hiçbir yüzeyi boş bırakılmadan bezendiği anlaşılmaktadır. Yüzeyi boş bırakılmamış sivri kemerli kavsara dışta üç yönde üç bordürle çevrelenmiştir. İlk iki bordürdürde geometrik geçme motifler kullanılmışken, son bordürde birbirlerine dolanmış rumi motifleri dikkat çeker. Geometrik ve bitkisel süslemenin yanında taçkapının sütunce başlıklarında iki insan yüzü görülür. Güney cephenin köşe kulelerinde ve beden duvarlarının alt ve üst sevyesinde kaval silme ve zencerek motifi hat boyunca uzanmaktadır. Yapının diğer yerlerinde hiçbir süsleme unsuruna rastlanmaz.
Tarihlendirme: Taçkapıdaki kitabe sayesinde yapının tarihlendirilmesinde bir sorunla karşılaşılmaz.
Değerlendirme: Sahip Ata Medresesi, dört eyvanlı tipin kullanıldığı küçük ölçekli bir yapıdır. Öğrenci odalarının az olması oldukça ilginçtir. Sahip olduğu taş işçiliği ve süsleme porgramı ile yapı dikkat çeker.
Kaynakça: ASLANAPA, Oktay; Anadolu’da İlk Türk Mimarisi Başlangıcı ve Gelişmesi, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Ankara, 1991.
KURU, Alev Çakmakoğlu, Fetih'ten Osmanlı Dönemine Kadar Kayseri'de Türk Mimarisi, İlköz Matbaası, Ankara, 1998.
TUNCER, Orhan Cezmi, Kayseri Sahip Ata Medresesi, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara, 1988.