KIRKGÖZ KÖPRÜSÜ

Yerin adı: Malatya-Arapkir tarihi yolu üzerinde Tohma çayı üzerinde inşa edilmiştir. Günümüzde köprü Karakaya Baraj Gölü altında kalmıştır.

Yapım Tarihi: Kimi kaynaklarda 13. yy’a tarihlendirilen yapı bazı kaynaklarda ise 15. yy sonuna tarihlendirilir.

Kitabe: Kitabesi bulunamadığından net bir tarihlendirme yapılamamaktadır.

Vakfiye: Vakfiyesi bulunamamıştır.

Kurucu: Bilinmiyor.

Sanatçı: Bilinmiyor.

Onarım Durumu: Zaman içerisinde birçok onarım geçirmiş olan köprü en kapsamlı onarımlardan birisini Sultan II. Abdülhamit devrinde yaşamış ve adeta yeniden inşa edilmiştir. Yapı Cumhuriyet tarihinde de birçok onarım geçirmiştir. Karayolları Genel Müdürlüğü köprüyü 1921, 1941, 1943 ve 1945 yıllarında peş peşe onarmıştır. Onarımlar sırasında birinci ve onikinci gözler betonarme olarak yenilenmiştir. Günümüzde köprü Karakaya Baraj Gölü altında kalmıştır.

Plan: 22 gözlü olan köprü suyu olduğu kadar bataklık ya da çamur dolu bir vadiyi geçmek için yapıldığı izlenimini verecek kadar uzundur. Yaklaşık 225 m uzunlukta olan köprünün eni ise 4 m’dir.

Üçboyutlu Özellik: Köprünün kalın orta ayakları köprü gözlerinin oldukça küçük şekillenmesine neden olmuştur.
Küçük ve birbirinden oldukça ayrı konumlanmış bu gözler uzun bir tabliye oluşturacak şekilde inşa edilmiştir. Köprünün tempan duvarları üzerinde uzun bir korniş taşına yer verilmiştir. Bunun üzerine de üç sıra taş bloklardan oluşan taş korkuluklar yerleştirilmiştir. Köprü ayaklarında memba yönündekiler üçgen çıkıntılı olmak suretiyle oluşturulan ve üzerlerinde üçgen külahlar bulunan selyaranlar vardır. Mansap yönünde ise topuk diye tanımlanan selyaranlar bulunmaktadır.

Malzeme: Köprü geçirdiği müdahaleler sonucunda geniş bir malzeme birlikteliğine sahip olmuştur. Genel olarak yoğun kesme taş kullanılarak inşa edilen yapının basık olan kemerlerinde tek sıra iri kesme taş kullanılmıştır. Köprünün tempan duvarı üzerinde uzun bir korniş taşı onun üzerinde ise taş korkuluklar bulunmaktadır. Fakat bu korkuluklar daha geç dönemlerde buraya yerleştirilmiş malzemelerdir.

Süsleme: Köprüde herhangi bir süsleme özelliği görülmemektedir.

Tarihlendirme:

Değerlendirme: Herhangi bir tarihlendirme kitabesi bulunamayan yapı, inşa özellikleri değerlendirilerek 13.yüzyıla tarihlendirilmektedir. Bu anlamda yapı bir Anadolu Selçuklu mimari mirası olarak değerlendirilmektedir. Yapı ne yazık ki Karakaya Baraj sularının altında kalmış ve bir kültürel mirasımız daha baraj sularında boğulmuştur.

Kaynakça: İLTER, Fügen, Osmanlılar'a Kadar Anadolu Türk Köprüleri, Karayolları Genel Müdürlüğü Matbaası, Ankara, 1978.