Yerin adı: Kütahya’da Ulu Caminin doğusunda, şimdiki Dönenler Camii ile tanınan Mevlevihane’nin semahane mescidine batıdan bitişiktir.
Yapım Tarihi: XIII. yy.’ın ilk yarısı
Kitabe: Mevcut değil
Vakfiye: Günümüze ulaşmamıştır.
Kurucu: Bilinmiyor.
Sanatçı: Bilinmiyor.
Onarım Durumu: Yapı günümüzde iyi denilebilecek durumdadır.
Plan: Kareye yakın planlı, sekizgen kasnaklı, küçük ölçülü bir yapıdır. Üzeri kubbe ile örtülüdür.Kuzey-güney yönünde hafif dikdörtgen olan zemin planı, örtüde iki yandan kalın kemerlerle kareye indirilerek , basit tromplarla kubbe oturtulmuştur. Doğu yönünden, kubbe genişliğince açılan sivri bir kemerle, semahane mescidine açılmaktadır. Ergun Çelebi’nin (ölm 1360) buraya gömülmesinden sonra bunu diğerleri izlemiş ve Mevlevihane’nin Türbesi durumunu almıştır.
Üçboyutlu Özellik: Hem çatı hizasını hem de kubbe kasnağını kirpi saçak dolanır.Bugün sadece batı ve kuzeyinde birer pencere bulunur.Dışarıdan beyaz badanalı olup, çatı ve kubbenin üzerindeki piramit külahı kiremit örtülüdür.
Malzeme: Kesme taş malzeme kullanılmıştır.
Süsleme:
Tarihlendirme:
Değerlendirme: Kütahya Mevlevihanesi’nin ilk çekirdeğinin bu mescide kurulduğu geleneği yaşatılmaktadır.Yine geleneğin Hezar Dinari’ye mal ettiği bu mescit, onun Kütahya’da bulunduğu, kitabeleriyle bilinen 1237-1243/44 tarihleri arasında yaptırılmış olmalıdır.Yapı özellikleri de bu devre uymaktadır. Özellikle trompların basit biçimi, kirpi saçak gibi ayrıntılar da bunu kuvvetlendirmektedir. Kuzey-güney yönünde hafif de olsa dikdörtgen bir plana sahip olması, girişin beklide bugün kemerle açılan doğu tarafında bulunması ihtimali, mihrap nişinin bulunmaması, yönünün de kıbleden hayli kaymış bulunması gibi çözümlenmemiş tarafları vardır.
Kaynakça: Mustafa Çetin Varlık, XVI. yy’da Kütahya Sancağı, Erzurum 1980.
Ara Altun, “Kütahya’nın Türk Devri Mimarisi” Atatürk’ün Doğumunun 100. yılına Armağan, İstanbul 1981-1982.