Yerin adı: Niğde kalesi içerisinde, Alâeddin Camii’nin doğusunda yer alır.
Yapım Tarihi: H. 666 / M. 1267–68 yılında inşa edilmiştir.
Kitabe: Ayna taşı üzerinde bulunan dört satırlık kitabe; mermer üstüne Selçuklu sülüs hattı ile Arapça yazılmıştır.
Vakfiye: Yapıya ait vakfiye bulunamamıştır.
Kurucu: Çeşme kitabesinde “Hayrullah Hoca oğlu Hatır oğlu Mesud” olarak adı geçen bani Anadolu Selçuklu tarihinde Hatıroğlu İsyanı başlatan kişidir. Muinüddin Süleyman Pervane’nin katibi iken 1262’de Beylerbeyi olarak atanmış ve kendisine Niğde iktâ olarak verilmiştir. Moğollara karşı başlattı isyan nedeniyle yakalanmış ve 1276’da öldürülmüştür.
Sanatçı: Bilinmiyor.
Onarım Durumu: Bazı onarımlar geçirerek günümüze ulaşan yapının bugün arka kısımda olması gereken deposu ve yalağı günümüze ulaşamamıştır. Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün 1962’de gerçekleştirdiği onarımda çeşmenin tahrip olan kaplamaları yenilenmiştir.
Plan:
Üçboyutlu Özellik: Dikdörtgen kesitli çeşmenin öncephe kurgusu oldukça sadedir. Yuvarlak kemerli niş ve taş kornişle sonlanan çeşmenin üstü düz kesme taş kaplamadır. Niş içerisinde ayna taşı üzerinde yer alan kitabe farklı malzemesi ile dikkat çeker. Çeşmenin arka cephesinde ise moloz taş kullanılmıştır.
Malzeme: Çeşmenin ön yüzünde kesme taş, arka yüzünde moloz taş kullanılmıştır. Mermer malzeme çeşmenin kitabesinde tercih edilmiştir.
Süsleme: Yapının günümüzdeki görünümü itibari ile herhangi bir bezemeye rastlanmaz.
Tarihlendirme: Mevcut kitabe sayesinde yapının tarihlendirilmesinde herhangi bir sorunla karşılaşılmaz.
Değerlendirme: Geçirdiği onarımlar ve zamanın getirdiği tahribata bağlı olarak yapı birçok detayını kaybetmiştir. Mevcut kitabe sayesinde, yapının inşa tarihinin ve banisinin bilinmesi oldukça önemlidir.
Kaynakça: -KARPUZ,Haşim-KUŞ,Ahmet ,Anadolu Selçuklu Eserleri Fotoğraf Albümü I-II,Selçuklu Belediyesi Kültür Yayınları, İstanbul, 2008.
-ÖNGE, Yılmaz; Türk Mimarisinde Selçuklu ve Osmanlı Dönemlerinde Su Yapıları, TTK, Ankara, 1997.
-ÖZKARCI, Mehmet; Niğde'de Türk Mimari Eserleri, TTK, Ankara, 2001.