Yerin adı: Sarayköyü (Sarayözü) Han olarak da adlandırılan yapı Yozgat ili Saraykent ilçe merkezinin 16 km kuzeyinde yer almaktadır. Hanın çevresinde tarihi kaplıcalar vardır.
Yapım Tarihi: yapının H. 637 / M.1239–40
Kitabe: Karamağara Camii minare kaidesinde bulunan kitabenin bu yapıya ait olduğu düşünülmektedir. Bu kitabede yapının H. 637 / M.1239–40 yıllarında Valide Sultan Melike Mahperi Hatun tarafından yaptırıldığı yazmaktadır.
Vakfiye: Vakfiyesi bulunamamıştır.
Kurucu: Kitabesine göre Valide Sultan Melike Mahperi Hatun tarafından inşa ettirilmiştir.
Sanatçı: Bilinmemektedir.
Onarım Durumu: Yapı günümüzde yıkık durumdadır. Avlu bölümünün yalnız güney duvarının bir kısmı ayakta kalabilmiştir. Kapalı mekân olarak inşa edilen birimin üst örtüsü ve taşıyıcı ayakları tamamen yıkılmıştır.
Fakat günümüzde restorasyon ve onarım adına yapılan çalışmalar akıllara bu yapının bu halde kalmasının daha yerinde olup olmayacağı sorusunu getirmektedir. Belki de günümüzde bir açık alan heykeli halinde kalması, yeniden inşa edilmesine tercih edilmelidir.
Plan: Kapalı ve avlulu olmak üzere iki bölümden oluşan klasik bir han tipindedir. Her iki bölümde kareye yakın dikdörtgen planlıdır. Bu plan K.Erdman tarafından var olan kalıntı izlerinden yola çıkılarak oluşturulmuştur.Kareye yakın dikdörtgen bir kuruluma sahip hanın kapalı bölümü enlemesine beş sahınlı olarak ikiye bölünmüş ve ortasında ise uzunlamasına bir hol oluşturulmuştur. Üst örtü sisteminde büyük olasılıkla sivri tonozlar kullanılmıştır.
Avlu bölümü de kareye yakın dikdörtgen planlı olup her iki yanda birbirine eş dörder kapalı
oda olduğu düşünülmektedir.
Üçboyutlu Özellik: Kareye yakın iki bölümden oluşan hanın avlu kısmı kapalı bölüme göre dışarıya taşkındır. Avludan bazı temel kalıntıları dışında hiçbir iz günümüze gelememiştir.
Kapalı bölümün ise bazı duvar kalıntıları görülmektedir.
Malzeme: Günümüzde oldukça yıkık bir durumda bulunan yapının inşasında moloz taş ve kesme taş kullanılmıştır.
Süsleme: Herhangi bir ize rastlanılmamıştır.
Tarihlendirme: Karamağara Camii minare kaidesinde bulunan kitabenin bu yapıya ait olduğu düşünülmektedir. Bu kitabede yapının H. 637 / M.1239–40 yıllarında Valide Sultan Melike Mahperi Hatun tarafından yaptırıldığı yazmaktadır.
Değerlendirme: Döneminin önemli menzil hanlarından biri olan yapı klasik bir mekân kurulumuna sahiptir. Ne yazık ki diğer birçok yapıda olduğu gibi Çinçinli Han da zaman içerisinde bir hayli tahrip olmuş ve günümüze bazı temel ve duvar kalıntılarından başka bir iz gelmemiştir.
Kaynakça: - ACUN,Hakkı,Bozok Sancağı(Yozgat İli)’nda Türk Mimarisi,Türk Tarih Kurumu Yayınları,Ankara,2005.
-GÖRÜR,Muhammet, “Anadolu Selçuklu Dönemi Kervansarayları Kataloğu”,Anadolu Selçuklu Dönemi Kervansarayları, s.473-529, Kültür ve Turizm Bakanlığı,Ankara,2007.
-KARPUZ,Haşim-KUŞ,Ahmet ,Anadolu Selçuklu Eserleri Fotoğraf Albümü I-II,Selçuklu Belediyesi Kültür Yayınları,İstanbul,2008.
-ÖZGERGİN, M. Kemal, “Anadolu’da Selçuklu Kervansarayları”, Tarih Dergisi, XV/20, 1965, s.141-170.