Yerin adı: Kırşehir il merkezinde bulunan Caca Bey Medresesi ile birlikte inşa edilmiştir. Medresenin kuzey doğu köşesinde yer alır.
Yapım Tarihi: H. 671 / M. 1272-73
Kitabe: Türbenin çeşitli yerlerinde ayet kitabeleri bulunmasın rağmen, türbenin inşa tarihini veren bir kitabeye yer verilmemiştir.
Vakfiye: Yapıya ait vakfiye günümüze ulaşmıştır. Vakfiye Moğolca ve Arapça olmak üzere iki dilde hazırlanmıştır. Yapının vakfiyesi tam olarak Türkçe’ye tercüme edilerek yayınlanmış bulunmaktadır.
Kurucu: Kitabede bani olarak Caca oğlu Nureddin Cibril’den bahsedilmektedir. Uzun yıllar Kırşehir emirliği yapan ve Muineddin Süleyman Pervane’ye yakın olan isimlerden biridir.
Sanatçı: Bilinmiyor.
Onarım Durumu: Genel itibari ile günümüze iyi denilebilecek durumda ulaşan binanın dıştaki yüksek külahın üst kısmı yıkılmıştır. Diğer taraftan medresenin içerisindeki toprak tabakasının kaldırılmasıyla birlikte türbe binası tamamen ortaya çıkarılmıştır.
Plan: Medrese ile birlikte ele alına yapı; tek katlı ve kare planlı bir mekanın içten kubbe dıştan da yüksek bir konik külahla örtülmesi ile meydana getirilmiştir. Türbe binasına giriş medresenin doğu kanadında bulunan eyvan içerisindeki merdivenlerle sağlanır. Güneyde yer alan kapı açıklığı haricinde türbe kuzey ve güney beden duvarlarına açılan pencerelerle aydınlatılmıştır.
Kare planlı iç mekânda ilk olarak öne çıkan çinilerle oluşturulmuş ayet kuşağıdır. Yazı kuşağıdır. İçten yarım küre formundaki kubbe, dar yüzeyi yüzeysel mukarnaslarla doldurulmuş bir kasnağa oturmaktadır. Döşemesi taşla kaplı mekâna sonradan ahşap bir sanduka ilave edilmiştir.
Üçboyutlu Özellik: Türbe binası her ne kadar medrese ile birlikte ele alınmışsa da mimari kurguda iki yapı bir birinden ayrılır. Özellikle türbenin kuzey cephede açılan penceresi bir taçkapı ihtişamı ile düzenlenmiştir. Ayrıca konik külahın altında köşeleri pahlanmış kasnak ve kübik gövdenin pahlanmış dört köşesi türbe binasını ortaya çıkarmaktadır. Türbenin sahip olduğu bu özelliklerin yanı sıra medrese ve türbenin birleştiği nokta bu iki yapıyı görünüşte birbirinden bağımsız kılmaktadır.
Malzeme: Kesme taşın kullanıldığı yapıda bir ikinci farklı malzeme çinidir.
Süsleme: Türbede süslemenin yoğunlaştığı nokta kuzey cephede bulunan penceresidir. Mukarnas kavsaralı bir niş içerisine alınan pencere nişi ayrıca üç yönde yüzeyi mukarnaslarla bezenmiş bordürlerle çerçeve içerisine alınmıştır. Yapını iç mekanında süsleme unsuru olarak karşımıza çıkan alçı zemin içerisine yerleştirilmiş çinilerle meydana gelen ayet kuşağıdır.
Tarihlendirme: Türbe yapısı üzerinde herhangi bir tarih veren kitabe bulunmasa da medrese bünyesinde inşa edilen yapının yapım tarihini veren kitabe, medrese taçkapısı üzerinde yer alır. Buradaki kitabeye göre yapı H. 671 / M. 1272-73 yıllarında medrese ile birlikte inşa edilmiştir.
Değerlendirme: Anadolu Selçuklu mimarisinde türbe ve medrese gibi iki farklı plan tipine sahip yapı türünün bir arada ele alındığı örneklere birçok yerde rastlanmaktadır. Bu türden yapılara örnek olarak karşımıza çıkan Caca Bey Türbe ve Medresesi’nde ise dikkat çeken husus iki yapı her ne kadar birlikte ele alınsa da bir noktada mimari kurguda iki farklı yapının ayrımı yapılmaktadır.
Kaynakça: ÖNKAL, Hakkı, Anadolu Selçuklu Türbeleri, Atatürk Kültür Merkezi Yay., Sayı:91, Ankara, 1996.
TARIM, C. Hakkı; Kırşehir Tarihi, Kırşehir, 1938.
TEMİR, Ahmet; Kırşehir Emiri Caca Oğlu Nur El-Din’in 1272 Tarihli Arapça – Moğolca Vakfiyesi, TTK, Ankara, 1989.
TUNCER, O. Cezmi; Anadolu Selçuklu Kümbetleri 1. Selçuklu Dönemi, Ankara, 1986.