Yerin adı: Kayseri'de Sahabiye Mahallesi'nde Cürcü Sokak'ta bulunan, kitabesi olmaması nedeniyle kime ait oluklarıda bilinmeyen iki kümbet I ve II. Anonim Kümbed adı altında tanıtılmaktadır. Bu kümbetlerin yakınında bir başka kümbedin bulunması ile bu üç yapıya halk arasında Üç Kümbetler denilmektedir.
Yapım Tarihi: 13. yüzyılın ilk yarısında inşa edildiği düşünülmektedir.
Kitabe: Kitabesi günümüze ulaşmamıştır.
Vakfiye: Vakfiyesi bulunamamıştır.
Kurucu: Bilinmiyor.
Sanatçı: Bilinmemektedir.
Onarım Durumu: Yapının alt katı yükselen kot seviyesi nedeniyle toprak altında kalmıştır. Üst kısmı ise iyi durumda olan kümbedin 1986 yılında bir restorasyon çalışması söz konusudur. Bu çalışma esnasında Kümbedin hasar gören kesme taş kaplamaları yenilenmiş ve yıkılan külahı yeniden yapılmıştır.
Plan: Kare kaide ve sekizgen bir gövdeye sahip yapının girişi kuzey cephede yer alır. Yapı içten kubbe, dıştan ise konik külahla örtlüdür. Yapının tüm yüzeyleri nişlerle hareketlendirilmiş olup, nişlerden ana yönlerde yer alanlarda iç mekanı aydınlatan mazgal pencreler bulunur.
Oldukça sade olan iç mekanda, ziyaretgah bölümünde herhangi bir sanduka bulunmmaktadır. Ziyaregah girişinin tam karşısında yer alan mihrap nişi de olukça sadedir. Betonla kaplanmış olan ziyaretgah zemininde, kuzeybatı kenarında bulunan bir delikten yapının cenazelik bölümü olduğu anlaşılmaktadır. H. Önkal'a mahalle sakinleri alt katta üç cesedin bulunduğunu bildirmişlerdir.
Üçboyutlu Özellik: Sekizgen gövdeli yapıda tüm cepheler hareketli tutulmuştur. Yapıya girişi sağlayan dikdörtgen kapının üzerinde kemer içerisinde belki de yapının kitabesi yer almaktaydı. Diğer yüzeylerde ince uzun nişler çift kademeli kemerler içerisine alınmıştır.
Malzeme: Yapıda tamamen taş malzeme ile inşa edilmiş olup duvar dolgusu özellikle cephelerde üzgün kesme taşla kaplanmıştır.
Süsleme: Yapıda dikkat çeken bir süsleme unsuru bulunmasa da çift kademeli kemerle ve nişlerle elde edilen yüzeyler süslemeye rastlamayan yapıda oldukça hareketli bir cephe sağlamıştır. Ayrıca yapının kaidesinde ince bir profil hattı, kaidenin tüm cephelerini dolaşmaktadır.
Tarihlendirme: I. Anonim Kümbet, Kayseri'de bulunan ve tarihi bilinen kümbedlerle olan kurgusal benzerliği, sahip olduğu cephe düzenlemesi yapının 13. yüzyılın ilk yarısında inşa edilmiş olduğuna işaret etmektedir.
Değerlendirme: Kitabesi günümüze ulaşmamış olsa da Anadolu Selçukluları'na ait yapı, sahip olduğu cephe düzenlemesi ile dikkat çekmektedir. Anadolu Selçukluları'nda başka mezar yapılarında da karşımıza çıkan bu cephe tasarımı yapının tarihlendirilmesinde önemli bir rol oynamaktadır.
Kaynakça: ÖNKAL, Hakkı; Anadolu Selçuklu Türbeleri, Atatürk Kültür Merkezi, Ankara, 1996.
TUNCER, O. Cezmi; Anadolu Kümbetleri I, Güven Matbaası, Ankara, 1986.
KURU, Alev Çakmakoğlu; Fetih'ten Osmanlı Dönemine Kadar Kayseri'de Türk Mimarisi, İlköz Matbaası, Ankara, 1998.